|
Ыджыд кӧсйӧмӧн да кутӧдӧн
Кӧмтӧм челядьдыр, чери да звер-пӧтка кыйӧм, сьӧкыд кипом удж. Сылӧн челядьдырыс нинӧмӧн эз торъяв мукӧдысь. 1938 воын босьтісны армияӧ, служитіс Польшаын, а сэсся Финляндиякӧд граница вылын. Армияысь локтӧм бӧрын уджаліс Сыктывкарын. Сэки олӧмыс вӧлі эз на татшӧм яндысьтӧм, том морт эскис мича аскиа лунӧ, быдмис удж серти. Но ставсӧ кисьтіс ӧти здукӧн война йылысь юӧр. Илья Павлович медводдза лунсяньыс вöзйысис фронт вылӧ, но сійӧс, кыдзи том специалистöс, колисны видзны йӧзлысь лöнь олöм республикаын. «Мед йöз кылісны ас вöснаыс тöджлун, эскисны, мый вермам, мый аскиа луныс лоӧ мича», — вӧлі вылісянь индöд. Шог да нимкодьлун ветлӧны орччӧн. Сыктывкарын войналӧн медводдза воын сійӧ аддзис муса мортӧс, кодкӧд сэсся вуджисны и войнасӧ, и олісны тыр шудӧн нэм чӧжыс. Тайӧ вӧлі еджыд юрсиысь кыӧм кык кӧсаа, лэбач кодь бордъя Саня-Санечка, кыдзи кутіс шуны сійӧс Илья. Ныв велӧдчис телефонисткаӧ да Илья моз жӧ зэв кӧсйис мунны фронт вылӧ. 1942 вося январын найӧ лоисны гозъяӧн. Кӧлысь вöлі этша йӧзаӧн: сӧмын Ильялӧн да Александралӧн удж кузя ёртъясыс. Тайӧ вӧлі ӧтпырйӧ нимкодьлун и дыр кежлӧ торйӧдчӧм. Тайӧ кӧдзыд да тшыг лунъясас найӧс муслуныс и видзис да шонтіс. Но ӧтув олісны регыд, сӧмын куим тӧлысь, Ильяöс босьтісны фронт вылӧ, велӧдчӧм бӧрын сэтчӧ жӧ веськаліс Александра. Илья Павлович вӧлі Ленинградса фронт вылын 124-ӧд танкъяса бригадаын башняысь лыйсьысьӧн, дорйис вӧрӧгъясысь тайӧ карсӧ. Тышъяс вӧліны вир кисьтанаӧсь, быд лун куліс уна дас, уна сё морт. Вӧрӧг бомбитіс самолётъяс вывсянь и лыйліс артиллерияысь. Ӧти татшӧм тышын Илья сьӧкыда доймис. Снарядлӧн веськалӧмысь танкныс ӧзйис. Муртса удитіс петны — снаряд орӧдіс танклысь башнясӧ, а кӧрт тор розьӧдіс том мортлысь лядьвейсӧ. Тайӧ вӧлі 1943 вося февраль 23 лунӧ. Александра сідзжӧ вӧлі Ленинградса фронт вылын, сідзжӧ дорйис тайӧ карсӧ. Кӧть и эз аддзысьлыны, а верӧсыскӧд вӧліны, позьӧ шуны, орччӧн. Могмӧдіс телефона йитӧдӧн Выборг дорын, а сэсся Карелияын. Илья колис ловъяӧн. Вит тӧлысь сійӧ куйліс госпитальын, кӧні вӧчисны зэв сьӧкыд операция. Бурдӧдысьяс вӧчисны кывкӧртӧд: тышкасьны оз вермы, кок лапаыс да чуньясыс оз легны, колӧ лэдзны гортас. Микуньӧ вочаавны верӧссӧ муніс ачыс Александра. Сійӧс сідзжӧ корисны вайӧдны Помӧсдінӧдз коктӧм Николай Васильевич Кармановӧс. Найӧ куимӧн и локтісны кыткö подӧн, кыткӧ вӧлӧн, кыткӧ машина вылын тайӧ ыджыд сиктӧдз, вайӧдісны гортӧдзыс помӧсдінсасӧ да Вöль ю кузя катісны Югыдтыдорӧдз. Сэні 1944 вося январын чужис Вениамин, 1945-ын Мария, сэсся Агния, Николай, Иван, Василий. Квайт челядьӧс быдтісны да сувтӧдісны кок йылӧ, велӧдісны зіль гозъя. Уджалісны колхозын, а сэсся Ниашорын да Красноярын вӧліны кер дорын, олісны баракъясын. Илья Павловичлы вежöрас унаысь воліс, мый тадз жӧ эськӧ уджаліс, вӧлі гӧтыра да челядя Анисим вокыс, но сійӧ усьліс Выборг дорын да куйлӧ ӧтувъя гуын. Бӧрынджык вуджисны Діасёръя посёлокӧ, кӧні вӧліны велӧданін да бурдӧдчанін. Война да сьӧкыд удж сетісны тӧдны ас йывсьыныс. 1962 воын Илья Павловичлы лоис лёк да ковмис весиг вундыны коксӧ. Та вылӧ видзӧдтӧг, мортыс ловнас эз усь, а, мӧдарӧ, кыпӧдчис, бӧр босьтчис удж бердӧ. Протезъяс вылын дорччис кузьнечаын. Сӧмын пенсия водзас аддзис кокниджык удж, ломтіс гараж пач, а сэсся войнас видзӧдіс сы бӧрся. 1962 воын жӧ, война помасьӧм бӧрын 17 во мысти, сылы вичмӧдісны «За боевые заслуги» медаль. Пасйылӧмаӧсь война дырйи, но бумагаясыс «дзебсьылӧмаӧсь». Пасъям нӧшта, мый Илья Павлович 59 арӧсӧн велӧдчис да босьтіс водительлысь право. Со кутшӧм ыджыд кӧсйӧма да кутӧда вӧлі тайӧ мортыс. И быдторйын сылы отсавліс гӧтырыс – Александра Александровна, зэв шань коми ань. Уджаліс ломтас-мавтасӧн могмӧданінын, быдтіс челядьсӧ. Ӧтув кутісны мӧскӧс, чипанъясӧс, вӧдитісны град йӧр, вотчисны. Зіль нывбаба тӧрасис и внукъяснас. Ӧні, дерт, тайӧ гозъяыс абу нин ловъяӧсь. Найӧ — томджыкъяслы зэв пыдди пуктана пример. Та вӧсна и пасйышті. Валентина НАСИРОВА. Снимок вылын: Илья Павлович да Александра Александровна Вениамин пиыскӧд да Илья Павловичлöн Ольга племянницаыскöд Парма гор, 2017, Апрель 13 лун. |
